Herbaria of Rajasthan
1. Local name - Ghoda
mothiya, मोथिया
Indian name - Nagarmotha,
mustak , motha
English name - Nut grass
Latin name - Cyprus
rotundus
Parts used - Roots
Uses - Fever and obesity
2. Local name - Khejari खेजरी
Latin name - Prosopis
cineraria
3. Indian name - Babul बबूल
Latin name - Acacia
nilotica spp. indica
4. Indian name - Neem नीम
Latin name - Azadirachta indica
5. Indian name - Kumat कुमटा
Latin name - Acacia
senegal
6. Indian name - Phog फोग
Latin name - Calligonum polygonoides
फोग री जड़ भी ऊंडी। बंतळ करता लोग कैवै कै
फोग-खेजड़ा पताळ रो पाणी पीवै। खोदता जावो, पण आं री जड़ नीं खूटै। फोग बिरखा रै पाणी सूं ई जीवतो रैय सकै। गरमियां में
हर्यो रैवै। इं रा जड़-बांठ सांगोपांग बळीतो। इणरा पत्तां नै ल्हासू कैवै। गाय, भैंस, बकरी,
भेड अर ऊँट ल्हासूं कोड सूं खावै। इण बांठ रा
फूलां नै फोगलो कैयीजै। फोगलै रो रायतो बणै लिज्जतदार। इण रायतै री तासीर ठण्डी।
सरीर री गरमी रो बैरी। बैदंग में इण बांठ रो खासो नांव। लू रो ताव उतारण सारू
रामबांण। डील माथै इणरा हर्या पानका नाखो अर लू रो ताव उतारो। लकवै रै रोग्यां रो
इलाज भी फोग सूं हुवै। मरीज नै उघाड़ो कर`र मांचै सुवावै। मांचै नीचै सूं फोग रै पत्तां री भाप दिरीजै। बैद बतावै कै
इणसूं लकवो ठीक हुवै। फोग रै फळ नै घिंटाळ कैवै। घिंटाळ डांगरां रो लजीज चारो।
घिंटाळ ऊँटां नै भोत भावै। जे खोड़ में तिसाया मरो, फोग रा पानका चाबो। तिरस नै जै माताजी री। फोग धोर्यां रो चूल्हो दोय तरियां
सूं बाळै। एक तो लकड़ी सूं अर दूजो पानकां, घिंटाळ अर बळीतै रै बिणज सूं। इणी कारण मुरधर रै लोकजीवण में फोग री मोकळी
महिमा। बैसाख री तपती लूवां में हर्यो कच्च रैवै। खारा खाटा ल्हासू खाय'र छाळ्यांक् मोकळो दूध देवै। बैसाख में
गाय-भैंस रो दूध सूक ज्यावै, पण छाळ्यां धीणो
बपरावै। इण सारू लोक में कैबा चालै-
'फोगलो फूट्यो,
मिणमिणी ब्याई।
भैंस री धिरियाणी, छाछ नै आई।'
फोगलै रै रायतै सारू भी लोक में कैबा है-
'फोगलै रो रायतो,
काचरी रो साग।
बाजरी री रोटड़ी, जाग्या म्हारा भाग।'
फोग की कहावतें - फोग आलो ई बळै, सासू सूदी ई लड़ै।
कहावत में कहा गया है कि जिस प्रकार फोग की
लकड़ी गीली होने पर भी आग पकड़ लेती है, उसी प्रकार सास सीधी हो तब भी अधिकार पूर्वक बहू को फटकार लगा ही देती है।
मौका मिलने पर असली स्वभाव उजागर हो ही जाता है।
7. Local name - Boradi बोरडी, झडबेर
Indian name - Jharber
Latin name - Ziziphus nummularia
8. Indian name - Ber बेर
Latin name - Ziziphus mauritiana
9. Indian name - Jal, Pilu पीलू
Latin name - Salvadora oleoides
10. Indian name - Kair कैर
Latin name - Capparis decidua
11. Local name - Pasugandhi, Ajagandha,
untbagra
Indian name - Hurhur, hulhul हुरहुर
English name - Dog mustard
Latin name - Cleome gynandra
12.
Indian name - Doob, durva, Bermuda grass दूब
Latin
name - Cynodon dactylon
13. Local name - साटा
Indian name - Punarnava पुनर्नवा
English name - Red spiderling, spreading hogweed
Latin name - Boerhavia diffusa
14. Local name - Baru, बरू, jangli-jowar
Indian name - Johnson Grass
Latin name - Sorghum halepense
15.
Local name -
Indian name - Malkangani, मालकांगनी
English Name - Intellect Tree, Black-Oil Plant, Climbing Staff Tree
Latin name - Celastrus Paniculatus
16. Local name -
Indian name - Kheenp, खींप
Latin name - Leptadenia pyrotechnica
17. Local name - asthma-plant
Indian name - baridhudi, dudh ghas, dudhi, बड़ी दुधी
Latin name - 18. Local name - Masa
Indian name - Sarphonk, Sharpunkha, सरफोंक, शरपुंखा
English Name - Fish poison, Wild indigo
Latin name - Tephrosia purpurea
19. Local name -
Indian name -
English Name -
Latin name -
20. Local name -
No comments:
Post a Comment